Ο ΚΑΤΑΚΤΗΤΗΣ ΜΟΥ, ένα εκπληκτικό ανάγνωσμα, μια υπέροχη ιστορία αγάπης
«Να περιμένω να δω πώς θα εξελιχθεί; Νόμιζα ότι με ήξερες καλά. Δεν πρόκειται να περιμένω να δω τι θα γίνει. Εγώ θα ρυθμίσω το μέλλον και θα φέρω το αποτέλεσμα που θέλω».
Μια γυναίκα του 1ου αιώνα π.Χ. πόσο δικαίωμα έχει να μιλάει με αυτόν τον τρόπο ή καλύτερα να σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο; Η Φοίβη, ηρωίδα του βιβλίου, έχει την κληρονομιά της Λεσβιακής γης και αυτό την κάνει απόγονου της Σαπφώς, με την οποία βρίσκεται σε άμεση συνάφεια. Στη ρωμαιοκρατούμενη Μυτιλήνη, σε μία εποχή που η γυναίκα έχει πολύ συγκεκριμένη σχέση και θέση απέναντι στον άντρα, εκείνη υψώνει το ανάστημά της και δηλώνει την παρουσία της, χωρίς να μετρήσει τις επιπτώσεις των πράξεων της. Την οδηγεί ο έρωτας και η αγάπη, μέσα από τη διαδικασία της γνώσης. Άλλωστε, όλη η ιστορία είναι ένα ταξίδι γνώσης και συνειδητοποίησης. Μία γνωριμία με ένα νησί πολιτισμικού και ιστορικού πλούτου.
Δύο ιστορίες αποτελούν το βιβλίο της Συμώνης Κατραμάδου, που τέμνονται με τρόπο ήρεμο και σωστά δομημένο. Η προσωπική πορεία μίας νέας κοπέλας, μέχρι τα γεράματά της και η ταραχώδης περίοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τον Πομπήιο, μέχρι και την περίοδο της γέννησης του Χριστού. Μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο που οριοθετείται από τη συγγραφέα, ο αναγνώστης ανακαλύπτει, μέσα από μία βαθιά και τεκμηριωμένη έρευνα, έναν κόσμο που γνωρίζουμε ως προς την ύπαρξή του αλλά τώρα μας δίνεται η ευκαιρία να ζήσουμε εκ του σύνεγγυς.
Μέσα από τη ζωή της Φοίβης αποκαλύπτεται μία κοινωνία με υψηλό βαθμό ανάπτυξης, ως προς τα πολιτισμικά της στοιχεία, αλλά και την οργάνωση και τη δομή της, ακόμα και κάτω από τη Ρωμαϊκή κυριαρχία. Οι σπουδαίοι διάλογοι της Φοίβης με την σκλάβα-παραμάνα της (Δορκάδα} αναλύουν με σαφήνεια μεγάλα έργα προγενέστερων τραγωδών που πέρασαν από την Ελλάδα, τα οποία έχουν παρακολουθήσει σε θεατρικές παραστάσεις που δίνονται στο νησί. Η συναισθηματική φόρτιση της ηρωίδας φαίνεται υπέροχα μέσα από τα ποιήματα της Σαπφώς, που έχουν μεταφερθεί στο βιβλίο από τη συγγραφέα, μετά από τη δική της ερμηνεία. Είναι στίχοι που περικλείουν τον έρωτα και την ψυχική φόρτιση μέσα από χαρακτηριστικά δημώδους ποίησης, οικείας και εύκολα διαχειρίσιμης από τους ανθρώπους της εποχής. Η ηρωίδα αποδέχεται μία συνθήκη ως γεγονός, αλλά μάχεται εκ των έσω για να το αλλάξει ή να περάσει τη δική της θεώρηση για το δεδομένο που βιώνει αυτή και προηγούμενες γενιές από εκείνης. Έτσι, αποδέχεται έναν γάμο συμφέροντος, αλλά αποφασίζει εκείνη πώς θα φερθεί μέσα στη σχέση αυτή. Δέχεται όλη την τελετουργία της προετοιμασίας του Υμεναίου (θα ήθελα να παρατηρήσω σε αυτό το σημείο τα σημαντικά πολιτιστικά στοιχεία που μαθαίνει ο αναγνώστης για τον γάμο και τη σχέση που έχει το ρωμαϊκό εθιμοτυπικό με τη σημερινή τελετουργία της προετοιμασίας του γάμου στην Ελλάδα), αλλά συνεχίζει να φοράει το δαχτυλίδι του αγαπημένου της, αρνείται έστω και σε ένα σημείο το στόλισμα της κεφαλής της ως νύφης, και οργανώνει πώς θα κλεφτεί (άλλο ένα ρωμαϊκό έθιμο που έχει απομείνει από τους Ρωμαίους στην Ελλάδα) με εκείνον που αγαπάει ή που νομίζει πως την αγαπάει…Η πορεία της είναι μία γνωριμία με τη θηλυκή υπόσταση της εσωτερικότητας, με την ανακάλυψη της αγάπης μέσα από την κατάρρευση του έρωτα, η φωνή κάθε γυναίκας του χθες αλλά και του σήμερα, όσα δεν μπόρεσαν να ομολογήσουν ή δεν κατάφεραν να ανακαλύψουν όλες οι γυναίκες από την εποχή της μέχρι το τώρα. Η συνειδητοποίησή της τη φέρνει αντιμέτωπη με τη μάχη που δίνει να ισορροπήσει τη γυναικεία της παρουσία μέσα σε μία σχέση αιώνιας αντιπαλότητας, μεταξύ άνδρα και γυναίκας. Γίνεται η γέφυρα-μεταφορά του ποιήματος της Σαπφώς για τον μύθο του Φάωνα και της Αφροδίτης. Όπως σχεδόν όλες οι γυναίκες, ανακαλύπτει και δίνει απαντήσεις για τη σχέση των ανθρώπων μέσα από τις δικές της ερμηνείες, αφού η κοινωνία που ζει δεν της δίνει το δικαίωμα στον διάλογο, αλλά την παρασέρνει σε ένα δογματικό καθεστώς για την κατάσταση που επικρατεί στις σχέσεις των δύο φύλλων.
Παράλληλα, εξελίσσεται και όλη η ιστορική περίοδος μετα σημαντικότερα πρόσωπα της Ρωμαϊκής Ιστορίας, αφού περνούν μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη, τα πιο γνωστά. Ο Πομπήιος, ο Ιούλιος Καίσαρας, ως συγγενής του Μάριου, συζύγου της Φοίβης, ο Πτολεμαίος, ο Κικέρωνας, ο Κατιλίνας, ο Οκτάβιος και όλο το ιστορικό πλαίσιο διαδοχής, αλλά και η σχέση των ιστορικών αυτών προσώπων με τη Λέσβο εκείνη τη χρονική περίοδο.
Η ηρωίδα ανακαλύπτει, σε περασμένη πια ηλικία -με μία μεταγενέστερη μεταφορά θα το θέσω- πως σημασία έχει ο δρόμος, αφού ο προορισμός είναι πάντα εκεί και αναμένει τον ταξιδευτή. Η λύτρωση και η γνώση είναι μία μάχη που μορφοποιήθηκε ως δεδομένη από την αρχική στιγμή της ιστορίας του κόσμου. Από την Εύα ακόμη. Η γνώση είναι το «αιώνιο μήλον της ‘Εριδος» για τον άνθρωπο και η ηρωίδα, σαν άλλη Εύα, τα βάζει με την αλήθεια που δόθηκε στον άνθρωπο ως αξίωμα, ενώ στην πραγματικότητα είναι θεώρημα που πρέπει να αποδειχθεί. Η άρνηση είναι το πρώτο βήμα προς την αλήθεια και τη γνώση. Και η Φοίβη, σαν άλλη Σαπφώ, σε μία προηγμένη πνευματική κατάσταση, επιδιώκει να πεισθεί για όσα της προσφέρονται ως δεδομένα. Θα ανακαλύψει όλα όσα θα γαληνέψουν την εσωτερική της διαμάχη, σε μία εποχή που σηματοδοτεί μία άλλη απαρχή στη θεώρηση του κόσμου. Τη γέννηση του Χριστού που, σημειολογικά, αναιρεί τη μέχρι εκείνη τη στιγμή περίοδο για να περάσει στην πρώιμη φάση του χριστιανισμού.
Πώς ερμηνεύεται, άραγε, ο τίτλος του βιβλίου της Συμώνης Κατραμάδου, Ο Κατακτητής μου; Η σχέση των φύλλων διαχέεται πάντα από μία κατακτητική διάθεση.
«Όμως εσύ φαίνεται να αγνοείς ότι τις αποφάσεις στον γάμο δεν τις παίρνουν οι γυναίκες, αλλά οι άνδρες. Όσο όμορφη, πλούσια, έξυπνη κι αν είναι μια γυναίκα, πάντα υποκύπτει στις επιθυμίες των ανδρών σχετικά με το μέλλον της. Είτε ο πατέρας είτε ο υποψήφιος γαμπρός είτε και οι δύο μαζί, αυτοί πάντως ορίζουν τη μοίρα της. Εσύ μοιάζεις ακόμη να πιστεύεις πως εσύ μπορείς να διαλέξεις. Ελπίζω αυτό που έμαθες να σου γίνει μάθημα. Όταν μια γυναίκα θέλει να παντρευτεί, τότε βάζει τη μοίρα της στα χέρια των ανδρών».
Αυτή είναι η συνθήκη που προσπαθεί να αναιρέσει η Φοίβη, και τα καταφέρνει, κατανοώντας με επώδυνο τρόπο πως η κατάκτηση έχει πάντα δύο πόλους. Η αρχική κατάσταση, στα μάτια της ηρωίδας, είναι η άρνηση της φύσης υποτέλειας που φαίνεται πως βιώνει, ως κατακτημένο υποχείριο στα χέρια ενός δυνάστη. Η γνώση και η εσωτερική της πάλη τής δείχνουν τον δρόμο για να αντιληφθεί πως οι σχέσεις κατάκτησης ισχύουν μόνο όταν ο κατακτημένος παραδεχτεί την υποδούλωσή του. Σε διαφορετική περίπτωση το αποτέλεσμα μεταξύ των δύο αντιπάλων είναι αμφίρροπο αφού πολύ εύκολα, αυτός που φαίνεται κατακτητής μπορεί να προσπαθεί να ελευθερωθεί από τον κατακτημένο. Η ισορροπία είναι λεπτή και, όταν επιτευχθεί, δε διαχωρίζονται και δεν ορίζονται οι φύσεις τους. Στην πραγματικότητα εξισορροπούνται με τρόπο θαυμαστό τα αντίπαλα δέη της συνθήκης.
Ο εξαιρετικά ευκολονόητος τρόπος που δίνονται προβληματισμοί σοβαροί για την ανθρώπινη φύση είναι ένα ισχυρό πλεονέκτημα για το βιβλίο αυτό. Επίσης πρόκειται για μία τεκμηριωμένη πηγή ιστορικών πληροφοριών που εμπλουτίζουν με υπέροχο τρόπο την ιστορία. Αναφορές στην τραγωδία, την ποίηση της Σαπφώς, τα πανέμορφα τοπία και οι φυσικές ομορφιές της Μυτιλήνης, ο τρόπος ζωής των Ρωμαίων και των Λέσβιων κατοίκων, στοιχεία που αφορούν την ένδυση, την κόμμωση, τον τρόπο διατροφής και διασκέδασης, πρωτότυπα τοποθετημένες ιστορίες προσώπων αληθινών, πνευματώδεις και ουσιαστικοί διάλογοι, στην κατάλληλη στιγμή, κάνουν το βιβλίο της Συμώνης Κατραμάδου ένα εκπληκτικό ανάγνωσμα που σας προτείνω ανεπιφύλακτα, σαν ένα ιστορικό μυθιστόρημα με όλη τη σημασία της λέξης, αλλά και μία υπέροχη ιστορία αγάπης!
